1/51 (2023)

This article aims to show the phenomenon of ideologisation of the Polish family in the official dimension of the culture of real socialism, i.e. the media. The subject of the analysis was the most popular women’s press in the People’s Republic of Poland, with a socio-educational and advisory nature. By presenting the phenomenon of family ideologisation, attempts were made to show two of its aspects, i.e. mechanisms for the transmission of propagated content. In the first case, the family models appearing in the analysed press in the 1950s, 1960s, and 1970s were reconstructed, and in the second, the techniques, principles, and means used in the propaganda message were presented. The basic research problem is framed in the question: What models of family life were propagated by the examined women’s press in selected periods of real socialism and what communication mechanisms were used concerning the propagated content? The following theoretical assumptions were adopted in the analysed issues: 1) the image of the family propagated in magazines was subject to strong ideologisation and politicisation, 2) the family was treated as a political and educational tool in the service of the power apparatus, 3) interpretations of selected aspects of family life lowered the rank and importance of the family in social awareness, and 4) various mechanisms of propaganda were used to weaken the cognitive and psychological structures of women. The basic material base of the research was the magazine “Przyjaciółka” published in selected periods of the 1950s, 1960s, and 1970s. The supplementary base was the magazine “Kobieta i Życie” and studies by A. Kłoskowska from the 1950s and F. Adamski from the 1960s. In the reconstruction of the family models from the 1950s and 1960s, I used the content analysis method, and in the study of the family model from the 1970s, the frequency-thematic analysis of the messages of the researched content and H. Lasswell’s communication model. The theoretical reference for family analyses in the period of the People’s Republic of Poland was the concept of family as defined by K. Marx, F. Engels and V.I. Lenin. The research findings revealed that the transmitted content was subject to strong ideologisation and politicisation. The transmitted content weakened the importance of the family and deformed the sense of family values. The propagated image was one-sided and reduced. The family was treated as a tool in the service of the communist state. The techniques of transmission generated a sense of mental dilemma, ignorance, and intellectual confusion among the female readers.

Ideologizacja rodziny w czasopismach kobiecych w PRL. Modele propagandowe i mechanizmy przekazu

Celem artykułu jest ukazanie zjawiska ideologizacji rodziny polskiej w oficjalnym wymiarze kultury realnego socjalizmu, czyli w mediach. Przedmiotem analizy uczyniono najbardziej popularną prasę kobiecą w PRL o charakterze społeczno-wychowawczym i poradniczym. Przedstawiając zjawisko ideologizacji rodziny, starano się ukazać dwa jej aspekty, tj. 1) sposób obrazowania i interpretacji wybranych treści dotyczących życia małżeńsko-rodzinnego w poszczególnych dekadach systemu oraz 2) mechanizmy przekazu propagowanych treści. W pierwszym przypadku dokonano rekonstrukcji modeli rodziny występujących na łamach badanej prasy w latach 50, 60 i 70, a w drugim przedstawiono techniki, zasady i środki stosowane w przekazie propagandowym. Podstawowy problem badawczy zawarty jest pytaniu: Jakie modele życia rodzinnego propagowała badana prasa kobieca w wybranych okresach realnego socjalizmu i jakie mechanizmy przekazu stosowała w odniesieniu do propagowanych treści. W analizowanych zagadnieniach przyjęto następujące założenia teoretyczne: 1) obraz rodziny propagowany w czasopismach podlegał silnej ideologizacji i upolitycznieniu, 2) rodzina taktowana była jako narzędzie polityczno- wychowawcze w służbie aparatu władzy, 3) interpretacje wybranych aspektów życia rodzinnego obniżały rangę i znaczenie rodziny w świadomości społecznej, 4) stosowano różne mechanizmy propagandowego przekazu osłabiające struktury poznawcze i psychiczne kobiet. Zasadniczą bazę materiałową badań stanowiło czasopismo „Przyjaciółka” wydawane w wybranych okresach lat 50, 60 i 70. Bazę uzupełniającą stanowiło czasopismo „Kobieta i Życie” oraz opracowania autorstwa A. Kłoskowskiej z lat 50 i F. Adamskiego z lat 60. W rekonstrukcji modeli rodziny z lat 50 i 60 zastosowałam metodę analizy treści, zaś w badaniach modelu rodziny z lat 70. frekwencyjno-tematyczną analizę przekazów badanych treści oraz model komunikacyjny H. Lasswella. Teoretycznym odniesieniem analiz rodziny w okresie PRL-u była koncepcja rodziny w ujęciu K. Marksa, F. Engelsa i W. I. Lenina. Wyniki badań wykazały, iż przekazywane treści podlegały silnemu zideologizowaniu i upolitycznieniu. Przekazywane treści osłabiały znaczenie rodziny oraz deformowały sens wartości rodzinnych. Propagowany obraz był jednostronny i zredukowany. Rodzina taktowana była jako narzędzie w służbie komunistycznego państwa. Techniki przekazu generowały poczucie psychicznego rozdarcia, niewiedzy i intelektualnego zagubienia wśród czytelniczek.

Pobierz plik PDF.