1/47 (2021)

In this paper I focus my attention on personalistic pedagogy, and its connection with transcendence, which was defined by Karol Wojtyła as ‘another name for the person’, because of its close link to the realisation of man as a person (Wojtyła, 1993, s. 230). In this regard, I focus my attention on references to transcendence in the studies of selected personalists. In its structure the article proposes reflection over the following problems: 1) the spiritual and transcending dimension of the bodily character of the human person; 2) the transcendence of the human person and the human person’s quest for values in the varieties of personalisms; 3) the ‘naturalisation’ of the ‘person’ category, and the openness to transcendence; 4) transcendence in historical, metaphysical and theological personalism; 5) education as a process between nature, culture and transcendence. According to Karol Wojtyła, when we talk about transcendence in relation to the human person we should take into account three dimensions: 1) transcendence in action; 2) transcendence towards another ‘I’ and 3) transcendence towards personal God. The biological life is never able to explain the spiritual life, and it is the spiritual life that gives meaning to the biological life, because the only sphere of the spirit reveals to us the value of the personal life and the meaning of human existence. This consequently leads to the need for separate reflection on the world and on man. In this sense, both in theoretical reflection and in practical action, the above-mentioned need is emphasised and points to respect for the ‘mystery of the child’, all the more acceptable in a climate of faith and openness to transcendence. Of course, the process of education and teaching can be approached superficially, in a shallow sense, in which we can remain closed to the possibilities and potential of human development. Epistemological distinctions connected to Maritain’s levels of cognition allow us to notice at least two types of teaching and education (flat and deep). A human being might stop (for various reasons, of course) at the lower levels of existence, and give up any aspirations to higher values, and to transcendence. Here we can seek help in explaining the part of staying open on transcendence of personalistic pedagogy.

Pedagogika personalistyczna a transcendencja

W artykule koncentruję uwagę na personalistycznej pedagogice i na jej relacji do transcendencji, określanej przez Karola Wojtyłę jako „inne określenie osoby” z racji ścisłego związku z urzeczywistnieniem się człowieka jako osoby (Wojtyła, 1993, s. 230). W tym względzie koncentruję uwagę na odniesieniach do transcendencji w opracowaniach wybranych personalistów, wskazujących m.in. na duchowy i transcendujący wymiar cielesny – charakter osoby ludzkiej. Artykuł w swojej strukturze proponuje podjęcie refleksji nad następującymi zagadnieniami: 1) duchowy i transcendujący wymiar cielesny – charakter osoby ludzkiej; 2) transcendencja osoby ludzkiej i jej dążenie do wartości w wielorakości personalizmów; 3) „naturalizacja” kategorii „osoba” a otwarcie na transcendencję; 4) transcendencja w personalizmie historycznym oraz personalizmie metafizycznym i teologicznym; 5) wychowanie jako proces między naturą, kulturą a transcendencją. Według Karola Wojtyły, gdy mówimy o transcendencji w relacji do osoby ludzkiej, powinniśmy uwzględnić trzy jej wymiary: 1) transcendencja w czynie; 2) transcendencja wobec drugiego „Ja”; 3) transcendencja wobec Boga. Życie biologiczne nigdy nie jest w stanie wytłumaczyć życia duchowego i to właśnie życie duchowe nadaje sens życiu biologicznemu, gdyż jedynie sfera ducha objawia nam wartość życia osobowego i sens ludzkiej egzystencji. Prowadzi to w konsekwencji do konieczności rozdzielenia refleksji nad światem i nad człowiekiem. W tym znaczeniu zarówno w refleksji teoretycznej, jak i w praktycznym działaniu podkreśla się i wskazuje na respektowanie „tajemnicy dziecka”, tym bardziej możliwe do przyjęcia w klimacie wiary i przy otwarciu się na transcendencję. Proces wychowania i nauczania można ujmować powierzchownie, w sensie płytkim, w którym można pozostawać zamkniętym na możliwości i potencjał rozwoju człowieka. Epistemologiczne rozróżnienia związane z Maritainowskimi poziomami poznania pozwalają zauważyć przynajmniej dwa rodzaje nauczania i wychowania (płytkie i głębokie). Osoba ludzka może zatrzymać się (z różnych względów) na niższym poziomie egzystencji i porzucić wszelkie aspiracje do wyższych wartości i do transcendencji. Tutaj możemy upatrywać pomoc w zrozumieniu roli pozostawania otwartymi na transcendencję w pedagogice personalistycznej.

Pobierz plik PDF.